Ngày cuối đời của
Huynh Joseph Nguyễn Văn Hiệp

Ngày thứ hai - Labor Day 7-9-1998, trời nóng nực ở San Jose, có lẽ độ ẩm cao hơn bình thường.
5:15pm, tôi rủ Frère Tuân đi tắm piscine. Xuống cầu thang, thấy Frère Hiệp ngồi ở sofa, tôi rủ : “đi tắm cho khoẻ, Hiệp!” Fr. Hiệp trả lời : “không - mệt quá!” Tôi nói : “ừ mệt thật - chính vậy mới đi tắm cho khoẻ!” Fr. Hiệp trả lời : “Không! - nhức đầu quá!” Tôi tiếp : “chắc là vì thiếu ngủ – tuần trước mình đi Seattle họp, mất ngủ khá nhiều nên nhức đầu, tui cũng nhức đầu quá mới đi tắm đây! - Thôi đi tắm cho khoẻ!” Fr. Hiệp lưỡng lự vài giây nói : “thôi! em đi mua gạo - nhà hết gạo rồi!” Tôi đáp ngay: “thôi để mai rồi đi mua, tối nay mình ăn bánh mì hay ... mì gói cũng được! - ăn cơm tháng mà lo gì! Đi.” Fr. Tuân sẵn sàng đi tắm, nói thêm “ ừ, đi tắm!!!!” Fr. Hiệp đáp : “thôi. 2 Frères đi đi...” Trong lúc Fr. Tuân và tôi đi tắm, Fr. Hiệp ở nhà một mình - Frère Phong và Frère Hùng đi làm việc từ sáng chưa thấy về.
6:00pm, tôi gặp Frère Phong và Hùng ở Nguyện Đường La San - San Jose, rồi cùng nhau về nhà ở đường Maxey. Frère Hiệp đi chợ chưa về.
6:15pm, Frère Hiệp về khệ nệ khiêng một bao gạo nhỏ và thức ăn, miệng lẩm bẩm : “Ồ quên mất! Hôm nay nghỉ Labor Day! Mua gạo không có - thôi thì tối nay mình ăn gạo Mỹ!!!” rồi đến ngồi sofa như trước, vẻ mặt mệt mỏi.
6:30pm, các Frères vào nhà nguyện đọc sách thiêng liêng, nguyện gẫm và kinh tối - Frère Hiệp không đến. Ai cũng tưởng có lẽ Frère Hiệp mệt nên đi nghỉ. Kinh tối xong, anh em dọn bữa tối, đọc kinh trước khi ăn, Fr. Hiệp cũng không ra. Tôi hỏi lớn : ‘lão Hiệp ơi, mệt quá há? ăn cơm chứ!” Fr. Phong hỏi : “Fr. Hiệp đi đâu không?” Tôi chạy ra trước nhà, thấy xe Fr. Hiệp còn đó, trả lời : “xe ổng còn đây!” Tôi chạy vào phòng không thấy Fr. Hiệp đâu. Fr. Phong nói : “hay là đang... bận?” Frère Phong và tôi chạy đến trước phòng tắm, thấy cửa khoá bên trong. Fr. Phong gõ cửa, kêu lớn: “vous ở trong hả Hiệp?” - không nghe trả lời. Tất cả đều lo lắng tìm cách phá cửa vào. Fr. Phong lục tìm được chìa khoá,mở ra thì tôi đẩy cửa vào, nhưng như bị vướng vật gì, dùng sức đẩy mạnh bước vào thì thấy Fr. Hiệp nằm dưới sàn, chấn ngay lối vào. Fr. Phong rờ ngực rồi la lớn : “cứng rồi!!!” Tôi rờ tay rồi chân, lớn tiếng kêu : “còn nóng, mau... gọi 911!”
7:20pm, Fr. Tuân, Fr. Hùng và tôi khiêng Fr. Hiệp ra thì nghe tiếng “hự!” như thể tiếng thở mạnh hắc hơi nhưng rất ngắn - ai cũng nghe tiếng “hự” - Fr. Phong nghe điện thoại 911 chỉ dẫn phải làm gì, tôi làm theo : lấy tay mở miệng Fr. Hiệp ra, kê miệng vào miệng Fr. Hiệp rồi thổi mạnh trong khi Fr. Hùng ấn ngực. 911 hỏi : ‘do you feel something stuck...?” Tôi trả lời “yes”, quả thật tôi thấy khi thổi hơi vào, hình như khí nén lại chứ không vào buồng phổi của Fr. Hiệp. Tiếp tục làm hô hấp nhân tạo.
7:25pm, toán cấp cứu đến, làm tất cả mọi chuyện để hồi sinh Fr. Hiệp. Khi chích vào cánh tay để chuyền nước biển, tôi thấy máu rất tươi chảy ra. Hy vọng... Chích 3 mũi thuốc hồi sinh, nhịp độ 5 phút một mũi - bơm hơi - chuyền nước biển - theo dõi nhịp tim trên màn ảnh.... Đến mũi thuốc thứ ba, một nhân viên cấp cứu nói : “last one – last chance” - Tôi nghe mà rụng rời(64).
7:45pm, một nhân viên trong toán cấp cứu kêu tất cả Anh Em chúng tôi ra xa xa và nói : “I’m sorry - we have tried to do our best - but it’s too late. He’s dead.” Tôi lặng điếng người.
7:50pm, toán cấp cứu ra về, còn lại 2 nhân viên cảnh sát. Một trong 2 nói : “phải đợi coroner đến khám nghiệm rồi mới gọi nhà quàn...” Theo như tôi hiểu, cảnh sát nói rằng, nếu Fr. Hiệp chết một cách bình thường thì có thể cho ra nhà quàn ngay, nhưng trường hợp này không bình thường, phải giảo nghiệm...
8:00pm, tất cả các Soeurs đến... Chị ruột Fr. Hiệp và gia đình đến. Khoảng 5 phút sau, coroner đến xem xét rồi ra lệnh đem xác Fr. Hiệp ra nhà thương giảo nghiệm và hứa lối chiều hôm sau sẽ giao cho nhà quàn... Khi xác Fr. Hiệp rời Maxey, ACE ngồi quay quần bên nhau khóc to khóc nhỏ, không ai nói một lời.
Sau một thời gian, Soeur Thanh hỏi : “Fr. Hiệp chết lúc mấy giờ?” Không ai trả lời được. Soeur nói tiếp : “Lối 6:45pm, 4 chị em ở Kirk - Nguyện Đường La San - bỗng nhiên thấy đèn trần quay quay như thể động đất... Ai nấy làm lạ, và chỉ quay trong vòng 10 giây rồi ngưng. Vài chị nói đùa : ‘ma!’ Không biết có phải giờ đó, Fr. Hiệp trút hơi thở không?”
Xét về giờ khắc và áo quần Fr. Hiệp còn mặc, tôi nghiệm có thể đúng. Có lẽ khi vừa vào phòng tắm, khoá trái cửa xong, Fr. Hiệp đã té xỉu rồi vì quần áo còn nguyên vẹn, chưa làm gì cả - dù là rửa mặt hay làm cái gì đó - lại nữa, tư thế Fr. Hiệp nằm trên sàn là nằm ngữa, đầu về phía góc bản lề của cửa ra vào và hơi cao trên tường, hai chân hơi cong nhưng duổi thẳng theo chiều nằm tự nhiên, hai tay buông thẳng xuôi theo thân mình.
Giảo nghiệm sau này kê khai mọi chi tiết cơ thể của Frère Hiệp với chú giải : “bình thường” và chỉ vỏn vẹn câu kết luận : CAUSE OF DEATH : Arteriosclerotic Cardiovascular Disease.
1:00am sáng thứ ba, mọi người ra về ngủ nghỉ. Tôi nằm trên giường, không thể ngủ được. Lối 2:00am, tôi xuống bếp pha cà-phê thì thấy Frère Phong nằm trên sàn nhà, gần chỗ chúng tôi đặt xác Frère Hiệp. Frère Phong nhìn tôi mắt đẫm lệ, thì thào : “Tôi muốn nằm đây, gần đứa Em thân thương...” rồi chúng tôi cùng òa lên khóc... Một đêm không ngủ.
9:00am, Frère David - giám tỉnh tỉnh dòng San Francisco cùng Frère Stanislaus, phụ tá giám tỉnh, từ Napa xuống. Tôi thấy Frère David kín đáo lau nước mắt trong khi Frère Phong và tôi không thể cầm lòng nấc lên thành tiếng. Chúng tôi bàn thảo chương trình tang lễ và quyết định làm lễ an táng tại Nguyện Đường La San - San Jose, nơi mà Frère Hiệp đã dâng hiến hết trái tim và khối óc cho trẻ thơ.
Chương trình “Dạy con từ thuở lên 3” và “After School” tại Nguyện Đường La San vẫn tiếp tục như thường lệ. Tưởng nên nhắc lại, Frère Hiệp là “hiệu trưởng” chương trình After School 98-99 vừa khai giảng được gần 2 tuần nay.
Chiều tối, tất cả các Soeurs, cùng Frère Fidèle từ trường La Salle High School tại Concord đến Nhà La San Việt Nam, mỗi người một tay chuẩn bị tuần tang lễ. Hôm sau, Frère Đạt và Frère Mạng đến “cùng chung và liên kết” với Anh Chị Em La San mừng mầu nhiệm chết và sống lại mà Đức Kitô đã thực hiện qua cuộc đời của Frère Hiệp.
Tin Frère Hiệp qua đời được truyền rất nhanh qua thư cáo phó, điện thoại, báo chí, phát thanh, internet. Riêng tại Việt Nam, Frère Hiệp còn bà mẹ 80 tuổi và em gái ở Nhatrang, Frère giám tỉnh Ánh đã khôn khéo chuẩn bị tinh thần bà mẹ và cô em đón nhận thánh ý nhiệm mầu của Thiên Chúa trên cuộc đời của người con yêu quí, người anh rất mực mến thương.
3 buổi “đọc kinh và viếng xác” tại nhà quàn không đủ cho số đông anh chị em, cựu học sinh và thân hữu La San muốn đến “gặp” Frère Hiệp lần cuối cùng. Đặc biệt nhóm các em Amerasian đã thổn thức chia sẻ cho nhau và cho mọi người biết những gì Frère Hiệp đã làm cho mỗi em trong các năm vừa qua.
10:00am thứ bảy 12-9-98, thánh lễ an táng tại Nguyễn Đường La San gom tụ hơn 800 Frères, Soeurs, Linh Mục đồng tế, cựu học sinh và thân hữu La San. Soeur Marilyn, giám đốc USCC vừa đi Africa về tối hôm qua, cũng vội vã đến “gặp” Frère Hiệp lần cuối cùng. Các em lớp After School cũng muốn được “gặp” người Anh đáng mến một lần nữa.
Sau thánh lễ, mọi người tiễn đưa Frère Hiệp lên Napa, đến nơi an nghỉ chờ ngày sống lại cùng với anh chị em hưởng ơn cứu độ muôn đời. Trên đường lên Napa, xe tang ngừng lại ngay trước Nhà La San Việt Nam đường Maxey, nơi mà Frère Hiệp cùng với Anh Em La San sinh sống “cùng chung và liên kết” dâng hiến trọn đời phục vụ giới trẻ trong hơn 8 năm qua - từ tháng 6 năm 1990 đến tháng 9 năm 1998.
Sau khi chào vĩnh biệt ngôi nhà mến yêu, đoàn xe trực chỉ Napa. Frère giám tỉnh David cùng Frère Tuân ngồi trên xe tang, phỏng chừng khoảng 20-25 thân hữu sẽ tiễn đưa Frère Hiệp đến tận Napa. Frère David đã lầm : Nhà thờ Mont La Salle - Napa chật ních - có ngót 300 người tiễn đưa Frère Hiệp đến tận mộ! - Lái xe từ Nguyện Đường lên Mont La Salle mất khoảng 2 tiếng đồng hồ!
Huynh Joseph Nguyễn Văn Hiệp hưởng dương 45 tuổi. Cộng đoàn quyết định lập một quỹ tưởng nhớ Người Bạn Đời “Joseph Hiệp Memorial Fund” để bảo trợ các chương trình Phục Vụ Giáo Dục Người Nghèo của tỉnh dòng Mẹ Saigon.

****

Hai Tuần Cuối Đời của
Huynh Théophane Nguyễn Văn Kế

Chúa Nhật 19/10/2005

4giờ30 chiều - Tôi đi Home Depot tại Milpitas đặt mua microwave và lò nướng vừa về đến nhà thì gặp Huynh Bertrand Đức sắp bước lên xe về lại Saint Mary’s College. Tôi réo to: "Ô ồ! Lâu ngày không gặp! ‘Vous’ mạnh khoẻ không?" Huynh Bertrand "xổ nho" một hồi, nghiêm nghị nói: "Vào nhà lẹ lên! Có một chuyện thật quan trọng!" Tôi thoáng ngạc nhiên vì thông thường Huynh Bertrand không lộ vẻ nghiêm trang như vậy. Vào nhà tôi thấy Huynh Cosmes Tuân và "hoàng hậu" Sơ Ngà tỏ vẻ ưu tư lo lắng chuyện gì thật nghiêm trọng. Huynh Théophane Kế từ trong phòng gần đó đi nạn bước ra. Tôi hỏi: "Ông Lão khỏe không?"

- Tao về đây để chết với tụi bây!

7giờ chiều - Ngồi vào bàn ăn tối, Huynh Kế nói: "Tao nhìn tụi bây ăn mà tao thèm quá! Đã hơn tháng nay, tao không ăn ngon miệng, mà cũng chẳng ăn gì được..." Huynh Kế bảo tôi gọi điện thoại cho anh Thạc, "con đỡ đầu" của Huynh tại Pleasanton. Không ai trả lời. Một người khác mà Huynh Kế muốn gọi là anh Toàn. Huynh nói với Toàn: "Frère rất bệnh và hiện đang ở Nhà La San Việt Nam, San Jose. Con hãy báo cho bạn bè biết và nếu muốn đến thăm Frère thì liên lạc số 408-926-4665."

Thứ Hai 20/10

9giờ sáng - Vì Huynh Kế không chịu đi bệnh viện, tôi xin Sơ Ngà liên lạc mời bà bác sĩ Oanh đến tận giường khám bệnh xem Frère Kế bị chuyện gì không? Sau vài phút chăm chú khám bệnh, bác sĩ Oanh gặp riêng tôi nói nhỏ: "Cấp bách lắm! Hãy đưa ông lão đi bệnh viện! Có thể ông lão bị ung thư gan giai đoạn cuối cùng."

Tôi gọi bà bác sĩ Hiền, một bác sĩ thật quảng đại và thường đi Việt Nam phát thuốc khám bệnh miễn phí cho người nghèo ở quê nhà. Xui xẻo thay bác sĩ Hiền đang bị bệnh flu cấp tính rất nặng nên không thể tiếp xúc với bất kỳ bệnh nhân nào khác được. Bác sĩ Hiền khuyên tôi "nên đưa thẳng Frère Kế đến phòng cấp cứu của bất kỳ bệnh viện nào", và nhắc tôi đem theo thẻ an sinh xã hội, thẻ bảo hiểm sức khoẻ.

Mãi đến 9giờ tối, sau khi tôi cố nài nỉ Huynh Kế để tôi đưa đi bệnh viện nếu không tôi sẽ gọi 911, Huynh Kế mới đồng ý đi bệnh viện. Nhưng khi tôi hỏi về các giấy tờ cần thiết thì Huynh Kế bảo tôi "sáng mai đưa tao về SMC lấy vì chỉ có tao biết các giấy tờ đó cất giữ ở đâu!"

Thứ Ba 21/10

7giờ30 sáng - Trong khi Huynh Kế lục tìm giấy tờ thì các Huynh Đệ La-Mỹ Martin, Augustus, Richard, Raphael bước vào phòng chào hỏi. Huynh Kế tỏ vẻ dửng dưng không nói tiếng nào. Huynh trưởng cộng đoàn Donald bước vào nói chuyện với Huynh Kế. Sau đó Huynh Donald mời tôi vào uống càphê trong phòng ăn của cộng đoàn. Huynh Donald tâm sự: "Tôi không bao giờ có ý tưởng buộc Frère Kế lên nhà hưu dưỡng ở Napa. Đó là cả một sự hiểu lầm..." Tôi trấn an: "Tôi thay thế Brother Théophane xin lỗi ‘you’. Có thể vì Brother Théophane bệnh nặng quá nên mất tự chủ chăng? Tôi sẽ giải thích từ từ cho ổng sau. Không sao đâu!"

9giờ sáng - Trên đường về San Jose, Huynh Kế cầm trịnh trọng giấy tờ trong tay nói: "Valéry! Xin đừng đưa ‘moi’ đi bệnh viện! ‘Moi’ chỉ muốn chết tại Nhà La San Việt Nam, giữa anh em tụi bây và cựu học sinh sinh viên..." Tôi thực sự lúng túng và cảm động khi nghe giọng nói trầm buồn nhưng tha thiết đó. Tôi cố trầm tỉnh và nói: "Ê, ông Lão! Ông Lão quên lời hứa của ông Lão rồi sao? Ông Lão đã chẳng nói: ‘Tao sẽ đưa đám chôn cất tụi bây, Valéry, Phong, Bertrand Đức... rồi mới chịu chết’ đó sao?

- Tao đâu có quên?

- Vậy tại sao ông Lão đòi chết, chết trước thời hạn? hihiiii.

- Tao cũng muốn vậy nhưng Mẹ Maria không muốn...

- Làm sao ông Lão biết Mẹ Maria không muốn?

- Mẹ vừa nói với tao...

- Sai! Mẹ vừa bảo con "đem ông Lão đi bệnh viện, bảo ông Lão nghỉ ngơi, chữa lành bệnh, rồi vui sống thêm ít nhất 10 năm nữa!" hihihhi.

- Humhumhumhum!!! Có thể ‘vous’ nói đúng!

Huynh Kế mỉm cười, nhắm mắt ngồi yên lặng. Tôi không thể đoán được ông Lão đang nghĩ điều gì...

8giờ tối - Anh Toàn gọi điện thoại khoảng 12giờ trưa. Trước khi đưa điện thoại cho Huynh Kế, tôi dặn anh Toàn cố gắng thuyết phục Huynh Kế đi bệnh viện. Kết quả là Huynh Kế chịu đi bệnh viện. Anh Toàn và tôi đưa Huynh Kế đến bệnh viện Alexan Brothers, vào thẳng phòng cấp cứu. Thủ tục giấy tờ nhập viện thật ngắn gọn: Huynh Kế phải được "cấp cứu trong phòng intensive care". Cô y tá trẻ tuổi lấy máu, đo nhịp tim, v.v... thoáng nhìn tôi rồi chăm chú nhìn Huynh Kế xem ra nhận biết nhau. Quả thật cô y tá đã ra trường SMC năm 1999, nhận biết khi tôi còn làm ACF manager và quen thân với cô Minh Lê là người đã làm việc với tôi trong nhiều năm qua tại ACF và tôi đề xướng thay thế tôi làm ACF Manager cho đến bấy giờ. Cô còn nhắc lại rằng Huynh Kế đã dạy cô vài chữ tiếng Việt...

Kết luận cuộc khám nghiệm cho biết: "Huynh Kế phải ở lại bệnh viện ít nhất vài ngày. Có thể bị ưng thư bao tử và ung thư gan."

Thứ Tư 22/10

4giờ sáng - Huynh Kế được đưa vòng phòng 521A. Anh Toàn và tôi ai về nhà nấy, và hẹn gặp nhau lại tại bệnh viện lúc 8 giờ sáng. Tôi đã thông báo cho Brothers Thomas Jones, phụ tỉnh San Francisco, Donald, Cosmes Tuân, Phong và các Sư Tỉ&Muội La-Việt phòng số 512A với số điện thoại để ai muốn có thể đến thăm Huynh Kế. Lúc 8 giờ sáng, tôi đến phòng 512A thì đã có anh Toàn đến trước. Huynh Kế đang ngủ ngon lành...

Nhiều cựu học sinh sinh viên khắp nơi, nhất là nhóm cựu sinh viên Thụ Nhân, Đà Lạt thời Huynh Kế chịu trách nhiện ký túc xá trong thập niên 70, hoặc gởi email hoặc best wish cards... hoặc đích thân đến thăm Huynh Kế tại phòng bệnh. Mọi chuyện bình thường cho đến khi các bác sĩ quyết định "chỉ còn cách đút ống thông thức ăn giữa bao tử và ruột non vì một tumor lớn đã ngăn chận đường thông này". Huynh Kế không chịu mổ xẻ gì cả, thường nói với tôi: "An, để tao chết tự nhiên! Tao đã viết trong ‘Lời Trối’ rằng ‘Let me die naturally’. Tao không muốn mổ xẻ gì cả! Đem tao về Nhà La San Việt Nam!" Mặc cho lời khuyên năn nỉ của những sinh viên "cưng" như anh Toàn, anh Bân từ Los Angeles... Huynh Kế nhất định không chịu mổ xẻ.

Huynh phụ tỉnh Thomas Jones đến thăm tại giường bệnh, cùng đọc kinh Kính Mừng với Huynh Kế, khuyên nên để bác sĩ trị liệu... "Không có gì ghê gớm lắm đâu!" Cuối cùng Huynh Kế gật đầu chịu để bác sĩ đút ống thông thức ăn. Nhưng đã 2 lần đồng ý, và bác sĩ cho người đến đem về phòng mổ thì Huynh Kế... đổi ý, không chịu!

Chiều thứ Hai 27/10, Huynh Kế đồng ý tối nay để bác sĩ đút ống thông...

Thứ Ba 28/10

8giờ sáng - Tôi đến với niềm hy vọng tràn trề là Huynh Kế đã được đút ống thông đêm hôm qua. Vừa gặp Huynh Kế tôi chưa kịp chào mừng thì Huynh đã nói to: "An! Đem tao về Nhà!"

- OK! OK! ông Lão!

- Tao không muốn ở đây nữa!... Tại sao tụi bây cứ buộc tao phải uống thuốc trong khi cơ thể tao từ chối? Tao đã nói chuyện với thân thể tao và tao nghe thân thể tao nói chuyện...

- OK! OK!...

Bình thường khoảng giờ này y tá đem thuốc đến. Nhưng hôm nay không thấy gì trên bàn. Tôi bắt đầu lo âu. Chuyện gì đã xảy ra? Huynh Kế có vẻ mệt mỏi và giây lát sau chìm đắm trong giấc ngủ. Cô y tá ghé nhìn vào phòng, tôi vội hỏi: "Hôm nay không có thuốc cho bệnh nhân sao?" Cô trả lời: "Không! Các bác sĩ tối qua cho người đến đưa vào phòng mổ, nhưng ông ta từ chối; đã là lần thứ ba! Các bác sĩ ra lệnh hôm nay ông phải xuất viện và họ sẽ không chăm sóc bệnh nhân này nữa!" Tôi vội điện thoại Huynh phụ tỉnh Thomas Jones báo tin về quyết định của bác sĩ.

11giờ sáng - Huynh phụ tỉnh đến. Cũng đúng lúc Huynh Kế tĩnh dậy. Câu nói đầu tiên Huynh Kế nói khi thấy Huynh Thomas Jones: "Please bring me home! Why do people force me to take medicine? Please let me die naturally..." rồi lấy hai tay ôm đầu rên rĩ như muốn khóc, miệng vẫn lẩm bẩm:"Let me die naturally!... Bring me home..." Phút chốc sau Huynh Kế như ngủ yên. Huynh phụ tỉnh nói với tôi: "We must accept his strong will.We cannot force or do against his will... Let's contact the doctors and/or nurses in charge." Trong khi Huynh phụ tỉnh bàn chuyện với cô y tá trưởng, tôi bàn chuyện với ông Jerry, nhân viên công ty Odyssey chuyên việc chăm sóc bệnh nhân hấp hối tại gia.

12 trưa - Huynh phụ tỉnh, anh Toàn và tôi bàn luận với ông jerry chi tiết việc chăm sóc bệnh nhân tại gia. Chúng tôi đồng ý nên đem Huynh Kế vào nursing home 2, 3 ngày để có giờ chuẩn bị "thuê mướn y tá/gia nhân chăm sóc suốt ngày đêm và nhất là để trang bị tiện nghi như giường và các vật dụng cần thiết cho bệnh nhân" tại Nhà La San. Ông Jerry bảo đảm cung cấp tất cả mọi thứ cần thiết.

4 giờ chiều - Huynh Kế được công ty Odyssey đưa về nursing home gầân bệnh viện. Các Huynh Đệ và Sư Tỉ&Muội cùng cựu học sinh sinh viên... tiếp tục đến thăm viếng Huynh Kế tại nursing home.

Anh Toàn và tôi cấp tốc tìm người "biết chuyện" sẵn sàng đến chăm sóc cho Huynh Kế tại Nhà La San, ngày và đêm. Mãi đến tối thứ năm 30/10, các Huynh Cosmes, Phong, tôi và anh Toàn phỏng vấn một người phụ nữ và quyết định mướn bà xem ra có thể giúp việc chăm sóc cho Huynh Kế. Tôi điện thư đến Huynh phụ tỉnh Thomas Jones tờ giao kèo mướn người chăm sóc bắt đầu ngày 2/11. Chúng tôi thoả thuận và quyết định sẽ đem Huynh Kế về Nhà La San vào ngày thứ bảy 1/11.

Thứ Sáu 31/10

7 giờ45 sáng - Anh Toàn ghé thăm Huynh Kế trước khi đi làm việc. Anh gọi điện thoại cho tôi: "Frère ơi! Frère Kế có vẻ nguy lắm rồi...

- Như thế nào?

- Frère Kế nhấn ngón tay trên nắp chai Ensure và khích động đẩy qua đẩy lại trên bàn. Em hỏi: ‘Frère làm gì vậy?’ Frère trả lời: ‘Tôi muốn khoá nước lại...’ và đôi mắt của Frère Kế trông kỳ lạ lắm, bàn tay kia thi nắm gồng chặt lại trông thật căng thẳng...

- Được, Frère sẽ đến ngay.

- Dạ, cám ơn Frère. Em nghĩ rằng chắc là hôm nay, càng sớm càng tốt, mình phải đem Frère Kế về nhà thôi!

- Như vậy thì anh Toàn liên lạc ngay với Odyssey bảo đem giường và vật dụng cần thiết đến Nhà La San nghe!

8 giờ sáng - Tôi chạy vào phòng thì thấy Huynh Kế đang ngồi trên bô di động. Huynh Kế vừa thấy tôi đã nói: "An, Đem tao về nhà!" Tôi trả lời: "Ông Lão yên tâm! Giường và vật dụng cần thiết sắp chở đến Nhà La San..."

- Tao không cần gì hết! Tao chỉ cần cái giường cũ như trước... Mau đem tao về!

Cô y tá vào phòng, đỡ Huynh Kế lên giường nằm. Cô y tá vừa ra khỏi phòng, Huynh Kế ngước mắt nhìn trên bàn, trợn ngược đôi mắt lên trong khi một ngón tay đè ấn trên nắp Ensure, miệng lẩm bẩm: "Quỉ! con quỉ!" Tôi giựt mình ghé sát vào Huynh Kế, hỏi: "Ở đâu? Quỉ ở đâu?"

- Đây! Đây! Vừa nói Huynh Kế vừa ấn mạnh, cả hai tay co rúm run rẩy...

Tuy hơi run, nhưng tôi vẫn cố bình tỉnh cầm tượng thánh giá nơi xâu chuổi Huynh Kế đeo trên cổ, dí dí tượng thánh giá đụng ngón tay của Huynh và nói: "Ồ phải rồi! Quỉ! Cút đi! Cút đi mau!" Tôi ngưng lại vài giây rồi nói: "Hắn bị đuổi đi rồi! Hết rồi! Quỉ chạy rồi!" Huynh Kề nhìn vào nắp Ensure, bớt căng thẳng hơn nhiều, rồi thì thầm: "Ừ! hắn đi rồi! Nhưng... coi chừng hắn trở lại!"

- Đừng sợ! Chúng ta có hai cây thánh giá đây! Còn có Đưc mẹ ở dây nữa! Không sợ! Tụi nó không dám trở lại đâu!

Huynh Kế tỏ vẻ trầm tỉnh lại, mỉm cười... Ngay lúc đó tôi quyết định "phải đem Huynh Kế về nhà ngay lập tức, càng sớm càng tốt!"

9 giờ sáng - Odyssey gởi cô y tá đến, đưa Huynh Kế vào phòng tắm. Trong khi đó, tôi liên lạc với Jerry và chúng tôi đồng ý sẽ có xe cứu thương đem Huynh Kế về Nhà La San lúc 4giờ chiều.

Tắm rửa xong, cô y tá đưa Huynh Kế về nằm. Huynh Kế lại nói: "An! Đưa tao về nhà!" Tôi nói chắc: "Ông Lão yên tâm, 4giờ chiều nay con đưa ông Lão về!" Huynh Kế với tay nhìn vào đồng hồ, lẩm nhẩm: "... còn 6 tiếng nữa!" rồi lặng thinh không nói gì. Vài ngày trước, mỗi khi tôi ở một mình với Huynh, Huynh kể lại đủ chuyện, nói đủ thứ chuyện... Nhưng hôm nay không biết tại sao Huynh lại nhắm mắt, im lặng ra chiều như muốn ngủ. Nhưng bỗng nhên, Huynh mở mắt ra, đăm đăm nhìn mặt bàn, ấn ngón tay thật mạnh trên nắp Ensure, run rẩy nói như la hét: "Quỉ! Con quỉ đến!" Tôi vội chụp lấy 2 tượng tháng giá và tượng Đức Mẹ dí vào bình Ensure, miệng nói lớn: "Cút mau! Cút đi và không được trở lại!" Huynh Kế ngước nhìn chai Ensure, trầm tư hơn, mỉm cười rồi nói: "Loại quỉ này hungtợn lắm! Nó độc hại lắm chứ không bởn đâu(65)!" Tôi đưa bức tượng Đức Mẹ cho Huynh Kế và nói: "Thầy phó(66) cầm bức tượng Mẹ Maria đi. Có Mẹ ở với mình, tên quỉ dữ không dám trở lại đâu!" Huynh Kế ôm bức tượng để trên ngực, nhắm mắt, và không bao lâu hình như Huynh Kế đã ngon giấc ngủ.

4 giờ chiều - "Hoàng hậu" Sơ Ngà và vài anh chị em cựu học sinh sinh viên có mặt tại nursing home từ 1 giờ trưa, tháp tùng xe cứu thương chở Huynh Kế về Nhà La San. Hai nhân viên khiêng Huynh Kế vào cửa nhà, tôi ghé tai nói nhỏ: "Ông Lão ơi! home sweet home!" Huynh Kế gật đầu mỉm cười thoả mãn, trả lời: "Phải! home sweet home!" Gương mặt ông Lão rạng rỡ hẳn lên, nhưng trong ánh mắt tôi thấy một điều gì như ông Lão đang hát thầm "Nunc Dimitus..."

7giờ30 tối - Tôi đang ở trong phòng thì nghe tiếng gọi: "Frère An, ông Lão gọi kìa!" Tôi chạy vào phòng. Huynh Kế dùng tay ra hiệu bảo tôi lại gần. Huynh nói: "Chuẩn bị!" Tôi hỏi: "Chuẩn bị điều gì?" Huynh nhìn tôi nhẹ nhàng: "Chuẩn bị... đi!" Các Huynh Đệ và Sư Tỉ&Muội đứng quanh đó ra dấu hỏi tôi "Ông Lão nói gì đó?" Tôi nói khá lớn: "Chuẩn bị hết rồi! Mọi chuyện đều sẵn sàng..." Huynh Kế kéo đầu tôi sát hơn, thì thào: "Chưa! Còn áo dòng và rabbat trắng đâu?"

Huynh Phong và các Sơ giúp nhau treo áo dòng trên cửa ra vào đối diện với Huynh Kế, không quên móc rabbat trắng vào. Huynh Kế nhìn lên, thoả mãn trong nụ cười thật tươi, rồi kéo đầu tôi sát miệng thì thào: "OK! Bye now!" Tôi hoãng hốt kêu to: "Không! Ông Lão! các Frères các Soeurs, học sinh sinh viên ... đang ở đây... Không bao giờ xa cách nữa!" Nhưng Huynh Kế đã nhắm mắt, hai tay ôm đầu giây lát.

Tôi thấy đến lúc để ông Lão ngủ. Các Huynh Đệ và Sư Tỉ&Muội vẫn đứng đó. Tôi vừa quay lưng đi ra ngoài thì nghe tiếng gọi: "Frère An, ông Lão gọi kìa!" Tôi quay lại nhìn, Huynh Kế vẫy tôi lại gần, cầm lấy hai tay tôi, thì thào: "Cám ơn!" Tôi cảm thấy giọt nước mắt nóng đang lăn trên má. Tôi nói: "Ông Lão đừng nghĩ gì nữa! Cố gắng ngủ cho khoẻ nghe!" Huynh Kế gật đầu nhắm mắt ra chiều muốn ngủ. Hơi thở đều đặn... Tôi ra khỏi phòng và anh chị em cựu học sinh sinh viên cũng từ từ ra về. Huynh Đệ và Sư Tỉ&Muội vẫn đứng quanh đó.

8giờ45 tối - "Hoàng hậu" Sơ Ngà lên phòng gọi tôi: "Frère An, ông Lão gọi Frère kìa!" Tôi chạy xuống đứng sát giường, Huynh Kế cầm tay tôi kéo sát tai tôi vào miệng nói: "Khi tôi chết, hãy dâng thân xác tôi cho Mẹ Maria cực thánh." Tôi đưa tượng Đức Mẹ vào tay Huynh Kế, nói: "OK! Mẹ cực thánh của chúng ta đây!" Huynh Kế cầm lấy và nhắm mắt trong giây lát, rồi trả lại cho tôi, nói tiếp: "Hãy dâng thân xác tôi cho Chúa Giêsu!" Tôi gật đầu. Huynh Kế nói tiếp: " Hãy dâng thân xác tôi cho Nhà Dòng!" Tôi chỉ áo dòng và rabbat treo nơi cửa rồi nói: "Tất cả Anh Em của ông Lão ở đây! Các Sơ cũng ở đây với ông Lão! Mọi người thương mến ông Lão..." Huynh Kế ngước nhìn các Sơ rồi thì thầm: "Hãy nói với các Soeurs tha thứ cho tôi mọi chuyện sai trái tôi đã làm cho các Soeurs!" Tôi cầm nước mắt như chực tuôn trào. Tôi nói: "OK! OK! Tất cả mọi người, các Frères các Sơ... thương mến ông Lão." Huynh Kế nhắm mắt, thì thào: "Hết rồi!" rồi ra hiệu như muốn nói" để tôi yên!"

Tôi cảm nhận được Huynh Kế như bắt đầu đau đớn. Huynh ôm chặt đầu với hai tay như muốn che dấu sự đau. Cô y tá đã dặn tôi cho uống thuốc giảm đau (morphine) mỗi lần bệnh nhân tỏ ra đau đớn. Tôi làm như vậy. Chỉ vài giây sau khi nuốt thuốc vào, Huynh Kế ngước mắt lên nhìn chúng tôi, tươi tỉnh hẳn. Huynh Phong bắt đầu nói chuyện vui cười mà Huynh Kế thường kể đi kể lại vài ngày trước... Huynh Phong nhắc lại khiếu sinh ngữ của Huynh Kế: "tiếng Việt nè, tiếng Tây nè, tiếng Anh nè, tiếng Tây Bán Nhà nè, tiếng Hy Lạp nè..." Huynh Kế bỗng nói theo: "Tiếng Hebrew nữa!" Huynh Phong tiếp lời: "Oh yeah! tiếng Hebrew nè, tiếng của Chúa Giêsu và của mẹ Maria đó không phải bởn đâu!" Huynh Kế mỉm cười thoả mãn, đôi mắt lim dim từ từ nhắm lại và như đã chìm đắm trong giấc ngủ ngon lành, ngáy đều đều...

Mọi người ra về. Tôi đi qua đi lại trong phòng living room suốt đêm, lâu lâu ghé vào phòng canh chừng giấc ngủ của Huynh Kế. Tôi chưa bao giờ canh thức chăm lo người hấp hối nên không có kinh nghiệm gì. Chỉ biết có khi Huynh Kế "như ngưng thở" một thời gian khá lâu vì không nghe tiếng ngáy đều đều; có khi tiếng ngáy thay đổi tone và volume - lúc thì rất to, lúc thì nhẹ nhàng... Chẳng biết đâu mà rờ! Tuy nhiên có điều tôi ngạc nhiên là liều thuốc cô ý tá dặn, tôi theo rất kỹ lưỡng, và chỉ cần một liều đó, Huynh Kế coi như "ngủ" suốt đêm, không thấy triệu chứng nào là Huynh Kế thức giấc hay tỏ ra đau đớn. Quả morphine hiệu nghiệm thậït!

Thứ Bảy 1/11 - Lễ Các Thánh

Sau kinh sáng, các Huynh Đệ đi lễ trọng: lễ các thánh nam nữ. Tôi nhận định nên ở nhà với Huynh Kế vì tôi phán đoán rằng "tình trạng hôn mê" của Huynh Kế kéo dài quá lâu - từ tối hôm qua đến sáng nay, không biết là triệu chứng bất thường không?

Bắt đầu từ 7 giờ sáng, anh chị em cựu học sinh sinh lần lượt tới/đi thăm viếng Huynh Kế, nhưng Huynh Kế vẫn còn trong tình trạng hôn mê. Tôi nóng lòng đợi cô y tá của Odyssey.

11 giờ sáng - Cô y tá tới. Tôi lo lắng trình bày tình trạng hôn mê quá lâu của bệnh nhân, cô y tá cho biết: "Thông thường, bệnh nhận uống morphine lần đầu tiên, có thể ngủ nguyên ngày, đôi khi 2, 3 ngày liên tục. Bình thường thôi!" Cô y tá đến cầm tay với ý định đo nhịp tim, nhưng Huynh Kế - tuy trong tình trạng hôn mê hoặc nửa tỉnh nửa mê - hất tay cô y tá ra và lẩm nhẩm vài chữ như "để tôi yên..." Cựu sinh viên vây quanh giường hỏi thăm, nhưng không thấy phản ứng. Anh Bân, một cựu sinh viên có thể nói là "ruột" của Huynh Kế vừa lái xe từ Los Angeles lên, đến bên giường nói: "Con đây! Bân đây!..." Nhưng cũng không được đáp trả bởi một phản ứng nào. Cô y tá mời tất cả mọi người ra ngoài, như thể để Huynh Kế yên tĩnh một mình và bảo tôi "cho thêm nửa lượng thuốc". Tuy ngạc nhiên vì Huynh Kế vẫn còn hôn mê, nhưng tôi cứ làm theo lời cô y tá chỉ dẫn.

Tôi lường phân nửa lượng thuốc, đến gần Huynh Kế cúi đầu nói nhỏ: "Ông Lão ơi, con đây! An đây! Con thấm ít nước cho môi ông Lão khỏi khô nghe!" Tôi thật ngạc nhiên thấy ông Lão gật đầu. Tôi mừng rỡ nói: "Tốt lắm! ôngLão mở miệng ra!" Tôi từ từ đổ nửa lượng thuốc. Chỉ vài giây sau Huynh Kế mở mắt, gương mặt tươi tỉnh và mỉm cười nữa! Cô y tá đến cầm tay đo nhịp tim, Huynh Kế để yên không có phản ứng nào... Tôi không hiểu nổi.

Cựu sinh viên chạy ùa vào phòng cười nói vui vẻ. Người đầu tiên lên tiếng là anh Bân. Huynh Kế nhìn anh Bân sung sướng thoả mãn ra mặt. Tôi đưa bó hoa và đọc đoạn văn ngắn của anh Dacco, chủ tịch hội Sinh Viên Thụ Nhân vùng California, đã đến thăm nhưng không nói chuyện được. Huynh Kế chăm chú nghe đọc và tỏ ra rất xúc động; tôi thấy vài giọt nước mắt chảy ra trên má. Đây là lần đầu tiên tôi thấy Huynh Kế khóc... vì xúc cảm. Các cựu sinh viên tiếp tục nói chuyện, tôi đi ra ngoài gặp cô y tá.

Cô y tá cho biết nhịp tim đập thật đều đặn, và hơi thở bình thường. Khi tôi hỏi: "Tình trạng như vậy có thể kéo dài bao lâu?" Cô y tá trả lời: "Tôi không thể nói được. Có thể một vài giờ, có thể vài ngày... nhưng chắc chắn không thể vài tuần." Trước khi đi, cô y tá dặn: "Nhớ cho bệnh nhân uống thuốc mỗi khi ông tỏ ra khó chịu hoặc khó tính, phân nửa lượng hoặc 1/3 lượng trong vòng nửa tiếng đồng hồ, mỗi lần thấy bệnh nhân không bình thường như nổi giận, phản ứng xua đuổi thân nhân bạn bè... Nhớ rằng trong tiến trình đến sự chết, bệnh nhân muốn cô đơn cô độc mặc dù họ rất sợ cơ đơn cô độc. Thường thường sau khi uống thuốc khoảng từ 5 đến 10 phút, bệnh nhân rơi vào cơn mê ngủ. Khi họ ngủ đừng bao giờ đánh thức họ dậy, cứ để họ yên." Quả thật, các sinh viên đang nói chuyện vui cười, bỗng như im bặt. Thì ra Huynh Kế đã rơi vào giấc ngủ say...

3 giờ chiều - Huynh phụ tỉnh Thomas Jones đến thăm Huynh Kế nhưng không nói chuyện được, mà còn bị như xua đuổi... Tôi đợi khoảng nửa tiếng sau, cho Huynh Kế 1/3 lượng thuốc và... như phép lạ! Chỉ vài giây sau, Huynh Kế tiếp chuyện với Huynh phụ tỉnh vui vẻ, tuy không được lâu. Huynh phụ tỉnh ở lại nói chuyện với cựu sinh viên và bạn bè đến 7giờ chiều mới ra về.

10giờ30 tối - Cô Tiêu Sa, một thi sĩ mà cũng là sinh viên "ruột" của Huynh Kế vừa đến từ Dallas. Tiêu Sa quỳ bên giường, cầm lấy tay người thầy quí trọng, hôn má, thì thầm kể lể: "Frère ơi, con Tiêu Sa đây... Mới tháng rồi con đến thăm Frère tại SMC và Frère đã dẫn con đi dạo quanh khu vực... Con vừa được tin và bay ngay lên thăm Frère đây!... Con cầu mong Frère mạnh khoẻ... Con thương quí Frère lắm!... Con muốn chăm sóc Frère..." Hình như Huynh Kế "nghe và nhận" được tiếng nói yêu thương đầy tình cảm của Tiêu Sa. Mặc dù không nhúc nhích, vẫn nằm bất động, nhưng tôi nhận thấy - lần thứ hai - những giọt nước mắt rỉ ra trên khoé mắt của Huynh Kế.

Đã hơi trể, tôi mời anh chị em cựu sinh viên ra về và để Huynh Kế yên tĩnh một mình. Có vài người, trong đó Tiêu Sa tình nguyện đầu tiên, xin ở lại để chăm sóc, nhưng tôi không đồng ý, bảo "Cô đi từ Dallas đến, cả ngày vất vả chắc mệt lắm rồi, nên về nhà nghỉ ngơi. Sáng sớm mai trở lại... tốt hơn!" Cô rươm rướm nước mắt cùng mọi người ra về.

Chúa Nhật 2/11

6 giờ sáng - Cũng như tối hôm qua, tôi thức suốt đêm theo dõi sự biến chuyển tình trạng sức khoẻ của Huynh Kế. Khoảng 3,4 giờ sáng tôi nghe riếng đồng hồ reo báo thức. Tôi ngạc nhiên vì trong phòng bệnh nhân đâu có đồng hồ. Thì ra Huynh Phong bước từ dưới phòng ngủ đi lên, nhìn tôi cười nói: "‘Vous’ thức cả đêm hôm qua rồi, ‘moi’ để đồng hồ báo thức để thế ‘vous’. Thôi ‘vous’ đi ngủ vài tiếng cho khoẻ!" Tôi cám ơn và lên phòng nghỉ ngủ. Tôi thức dậy lúc 5giờ 45.

Mọi sự xem ra suông sẻ điều hoà cho đến 6 giờ sáng. Hơi thở hình như không liên tục, nhưng có vẻ dứt đoạn dài ngắn không bình thường. Tôi kiểm soát bình oxygen: mức bình thường 2.0 như cô y tá đã chỉ định. Thật ra khi y tá của Odyssey đem Huynh Kế về nhà, ông ta đã định chỉ số oxygen là 3.0, nhưng cô y tá đến đổi thành 2.0 và dặn tôi cứ giữ nguyên chỉ số 2.0, chỉ cần quan sát mức nước - nếu cần thì châm thêm nước. Tôi lưỡng lự không biết nên tăng chỉ số oxygene lên 2.5 hay cứ để nguyên 2.0 cho chắc ăn. Cuối cùng tôi để nguyên.

10giờ15 sáng - Cựu sinh viên và thân hữu tụ tập khá đông. Huynh Kế vẫn còn bất động. Tôi chưa thấy dấu hiệu nào cần thiết để cho uống morphine, mặc cho Tiêu Sa mong muốn Huynh Kế tỉnh dậy. Cô y tá đến và đề nghị cho 1/2 lượng morphine. Lần này cho uống thuốc hơi khó khăn. Tôi đành thấm nước vào miếng giấy nhỏ làm ước môi và thông qua một lỗ nhỏ đổ 1/2 lượng thuốc vào. Huynh Kế hơi tỉnh dậy, Tiêu Sa vui mừng kể lễ tâm tình.

Trong khi anh chị em cựu học sinh và thân hữu vây quanh giường thăm hỏi Huynh Kế, chị Le-Man và tôi bàn chuyện với cô y tá về tình trạng thực sự của Huynh Kế. Tôi nhấn mạnh về việc "tình trạng như vậy còn có thể kéo dài bao lâu?" Cô y tá cũng chỉ lắc đầu nói: "Thực tình tôi không biết được. Có thể vài phút nữa, mà cũng có thể một vài ngày..." Cô y tá bảo tôi gọi điện thoại ngay nếu có triệu chứng gì bất thường, rồi ra về.

Cô chưa ra khỏi nhà thì nghe tiếng nói lớn "Frère ngưng thở rồi!" Tôi vội gọi cô y tá trở lại. Sau vài phút khám nghiệm kỹ càng, cô y tá nói: "Ông đã qua đời!" Đúng 10giờ 45 sáng ngày 2/11/2005.

Huynh Théophane Kế hưởng thọ 92 tuổi.