Huynh Grégoire Tân tản bộ trên đường Lê Văn Duyệt đến nhà người bà con, chứng kiến cảnh hãi hùng: một đoàn bộ đội tương đối ô hợp trang bị súng ống đủ loại tiến về công trường Dân Chủ, dẫn đầu là ba (3) vị tăng mặc áo cà sa màu nâu. Hai bên đường vắng tanh, lâu lâu vài người núp trong nhà, hé cửa nhìn ra. Huynh Tân bước nhanh đến nhà người bà con, bấm chuông hồi lâu mới có người lên tiếng: “ai đó?”. Mãi một lúc sau mới ra mở cửa. Nói cho ngay, không phải chỉ sau khi “đứa học trò” Dương Văn Minh lên tiếng “đầu hàng vô điều kiện” dân chúng vùng Saigon Gia Định mới bị “khủng hoảng”, mà cả tháng nay, dân chúng bị đảo điên vì những trận “pháo kích bừa bãi”, chết sống không ai ngờ trước được; thêm vào đó không thiếu những gia đình đang yên giấc, nghe tiếng gõ cửa hoặc bấm chuông, rồi một hoặc hai người nhà bỗng mất tích.

***

Tiếng súng còn vang vọng từ góc đường Công Lý và Hiền Vương: chắc là binh sĩ VNCH, bất chấp lời hiệu triệu đầu hàng của “đứa học trò” tổng thống Dương Văn Minh, vẫn chiến đấu để bảo vệ dinh phó tổng thống. Nhưng không bao lâu, mọi sự đều yên tĩnh.

Tôi bước ra đường Hiền Vương, trước khi băng qua đường Duy Tân, một cảnh tượng làm tôi xót xa: rải rác trên đường Hiền Vương, dưới vài gốc cây rợp bóng, một vài binh sĩ “thoát y” bộ quân phục, dục ngổn ngang dưới gốc cây, rồi vội vã đi xa, thân vỏn vẹn quần xà lỏn và áo maillot trắng. “Sự ‘lột xác - đổi đời’ bắt đầu rồi sao?” tôi tự nghĩ mặc dầu lúc bấy giờ tôi chưa có một ấn tượng khái niệm nào về sự “đổi đời” theo ý nghĩa của chế độ cộng sản.

Trên đường Duy Tân, gần đến bùng binh Hữu Nghị, một cảnh tượng trái nghịch hẳn điều tôi vừa chứng kiến trên đường Hiền Vương: người thì vác trên vai một máy điều hoà không khí, kẻ thì máy quạt, hai ba người chung nhau khệ nệ khiêng một tủ lạnh hay máy giặt, một tốp khác thì khệ nệ khiêng bộ sofa... từ trong các nhà dọc theo đường Duy Tân chạy ra. Thì ra, dù trong hoàn cảnh nào cũng có những người “tỉnh bơ như người Hà Nội”. Tôi học biết được danh từ “hôi của” từ lúc đó!

Đến sau nhà thờ Đức Bà, bên này đường Thống Nhất, tôi rảo mắt nhìn về hướng Dinh Độc Lập : cờ xanh-đỏ-sao vàng phất phới. Tôi thầm nghĩ: “tại đây, hơn hai giờ trước, chắc là ‘đứa học trò’ tổng thống Dương Văn Minh bị ép buộc đọc lời hiệu triệu đầu hàng!”. Một cánh cổng sắt vào Dinh Độc Lập bị cán đổ, và sâu trong sân trước Dinh Độc Lập, một chiếc xe tăng T54 với khẩu đại bác ngang ngược chỉa thẳng vào toà nhà oai vệ, từng biểu trưng cho một nền dân chủ tự do của dân miền Nam suốt hơn 2 thập niên qua.

Khuôn viên trước Dinh Độc Lập tương đối vẫn còn ít người qua lại: rải rác đó đây vài xe molotova và bô đội nón cối trên xe nhìn láo liên. Không biết họ nghĩ gì ?
- Nhà cao cửa rộng mà họ chưa bao giờ thấy?
- Những ghế đá công viên rộng rãi, những thảm cỏ xanh tươi và nhiều cây cao tươi tốt phủ bóng, mà họ chưa bao giờ được ngồi xả hơi hóng mát ?
- Đường phố rộng rãi, tráng nhựa êm đềm, không một ổ gà, với hai hàng cây hai bên lề đường Pasteur, phủ bóng mát dịu mà họ chưa bao giờ tưởng tượng được rằng “một phần của tổ quốc bị Mỹ-Ngụy đàn áp bốc lột đến cùng cực, cần được nhân dân ta giải phóng” lại có thể ngon lành hơn cả thủ đô yên hàn và phồn vinh Hà Nội của nhân dân ta ?

Đang đứng như trời trồng ngay ngả ba Duy Tân-Thống Nhất, tôi thấy dân chúng ngày càng túa đến nhiều hơn: bên cạnh tôi, trên đường Duy Tân, khoảng 15, 20 người ngước mắt nhìn vài chiếc molotova trực chỉ Dinh Độc Lập, không nói một lời; bên kia đường Thống Nhất, khoảng 2, 3 chục người cười cười chỉ chỏ. Thì ra trên một chiếc molotova, vài chú bộ đội một tay giữ nón cối trên đầu cho khỏi rớt, một tay chỉ chỏ các ngôi nhà cao lớn, miệng há hốc, trông cũng khá buồn cười!

Bỗng phía bên kia đường Thống Nhất, trong đám đông đứng quanh đó, một người đàn ông mặc áo sơ mi trắng “đóng thùng” đàng hoàng trong quần tây đen, dường như muốn giơ tay vẫy chào các chú bộ đội nón cối trên molotova; giơ tay nửa chừng, mắt láo liên nhìn qua nhìn lại không thấy ai phản ứng gì, làm bộ gải tai rờ má, rồi lại buông tay xuống, lũi ra phía sau và mất dạng...

Trong giây phút, những hình ảnh tôi thấy được trong các sách viết về Đức Quốc Xã tiến vào Paris, và nhất là những hình ảnh biểu dương lực lượng của các quân đoàn trong ngày Quân Lực VNCH 19/6 mỗi năm... hiện rất rõ nét trong đầu tôi. So sánh với những hình ảnh sống động của các chú bộ đội nón cối đang ngồi trên molotova thì quả thật, câu hỏi loé lên trong đầu tôi: “Sao có thể như vậy được?”

Trên các xe molotova từ từ chuyển bánh tiến về thủ đô miền Nam, các bộ đội trẻ trung cười cười nói nói, chỉ chỏ cao ốc này đến cao ốc khác, xem ra rất vui sướng hớn hở. Nhưng giữa đám đông dân chúng đứng xem hai bên đường, không một tiếng cười, không một tiếng nói. Gương mặt trông dửng dưng đến lạnh lùng. Thiệt là “người buồn cảnh có vui đâu bao giờ!”

Cảm thấy mắt cay cay, nước mắt thấm mi, và lòng buồn tủi xót xa, tôi lủi thủi về lại trường Đức Minh.